Page 54 - MTMD E-Dergi 08
P. 54
bilim-sanat
CEZERİ’NİN
OLAĞANÜSTÜ
MAKİNELERİ
Semih Rüstem Çalapkulu
Makina Mühendisi / KUZU GRUP
semih.calapkulu@kuzugrup.com
“Geçmişini bilmeyen, yaşadığı günü- Bilgisayarın temelini atan âlim, fen ve denge durumunu inceler. Bu bilim,
nü bilemez, gelecekte ise yol alamaz” ve teknik adamı, robotlar, saatler, su zamanla gelişerek bugün hayatımızın
sözünden hareketle “Sibernetik Ba- makinaları, şifreli kilitler, şifreli kasa- vazgeçilmezleri arasına giren bilgi-
bası” El-Cezeri hakkında aydınlatıcı lar, termos, otomatik çocuk oyun- sayarların ortaya çıkmasına imkân
ve ilginç bazı bilgileri toparlamak cakları gibi 60 makine mucidi ve tanımıştır. Sibernetik ve otomatik
istedim. dünyanın ilk sibernetik bilginidir. Batı sistemlerin başlangıcı konusunda;
dünyasında Cazari (Gazari) olarak Fransızlar, Descartes ve Pascal’ı;
El Cezeri (Badī az-Zaman Abu l-Izz bilinir. Almanlar, Leibniz’i, İngilizler, Bacon’ı
ibn Ismāīl ibn ar-Razāz al-Jazarī) ileri sürerler. Oysa El-Cezeri, rakiple-
Kimdir? Türk-İslam coğrafyasına kazandırdık- rinden tam 600 yıl önce sibernetiğin
ları ile tarihte çok önemli bir yer edin- ilkelerini bilim dünyasına sunan ilk
1153 yılında Mezopotamya (Cizre / miştir. El-Cezeri, sibernetik alanının kişiydi.
Diyarbakır)’da dünyaya geldi 1233’te kurucusu ve insanlık tarihinin ilk
Cizre’de 80 yaşında vefat etti. Şeref robotik teknolojilerine yoğunlaşan El-Cezerî, Kitab-ül Hiyel “Mekanik
ve onur babası anlamında Ebul-iz kişi olmuştur. Robotikle ilgili bilinen Hareketlerden Mühendislikte Fayda-
lakabını taşımıştır. El-Cezeri onun en eski yazılı kayıt, El-Cezeri’ye aittir, lanmayı İçeren Kitap” (Tam adıyla: El
Cizreli olduğunun bir delilidir. onun yaptığı otomatik makineler gü- Câmi-u’l Beyn’el İlmî ve El Amelî’en
Öğrenimini Camia Medresesi’nde nümüz mekanik ve sibernetik bilimle- Nâfi fî Sınâ’ati’l Hiyel) adlı eserinde
tamamlayarak, fizik ve mekanik alan- rinin temel taşlarını oluşturmaktadır. elliden fazla cihazın kullanım esasla-
larında yoğunlaştı. Eşsiz icatlarıyla rını, yararlanma olanaklarını çizimler-
dünyaya nam salan El- Cezeri, “za- Sibernetik; haberleşme, denge kurma le göstermiş ve “Tatbikata çevrilme-
manın harikası” anlamında “Bediuz- ve ayarlama bilimidir. İnsanlarda ve yen her teknik ilmin, doğru ile yanlış
zaman” da denilmiştir. makinelerde bilgi alışverişi, kontrolü arasında kalacağını” söylemiştir. Bu
54 E-DERGİ • SAYI 8
